მოგზაურობა ევროპაში
(ლექსიკონით)
ლექსიკონი
ა

ავაზი - ავაზა, ვეფხვის ჯიშის ცხოველი, მოშინაურებულით ნადირობენ
ავრეზი - უნაყოფო
ავშარა - ულაგამო აღვირი
აზვავდი - გაამაყდი, ადიდდი
აზირი - ნაშუადღევი, ნაშუადღევის ჯერი, ნაშუადღევის პურის ჭამა
აინახანა - სარკეებიანი დარბაზი
ალაბულა - ნოტიოში (= სითხეში) ბეწვი ჩალანარევი (საბა)
ალავერდი - ნედლი თივა
ალიზი - გამოუწვავი აგური
ალქატი - გლახაკი, ცუდი
ალყა - აბრეშუმის ან ცხვრის ნაწლავის ძალი, სიმი
ამარტა - ეშმი, ქარვა
ამაყოჩა - ამაღერა, უსარგებლოდ ამზარდა ისე, რომ ნაყოფი არ გამომაღებინა
ამბჭალოს - ბჭალებით ამიყვანოს, ამიტაცოს
ანტე - ანტიქრისტე
არავი - სამხრეთის ქარი
არგანი - ხელჯოხი
არდაგი - წელსქვეით მოსაფარი
ასამინი - იასამანი
ასლანი - ფულის ერთეული
ასპანური - ფულის ერთეული
ასფოდელოს - სამოთხე
აყაფი - ხის აღვირი
აშეთდი - გაგიჟდი, გახელდი
აშკი - მავთული
აშკმული - პირდაღებული
ახი - ოხვრა, კვნესა

ბ

ბაგირი- მსხვილი თოკი, საბელი
ბაზი - მიმინო, შევარდენი
ბაზმი - სანათი
ბალახანა - ზედა ოთახი
ბარჯი - კაპიანი ჯოხი
ბაყლი - ჩირქი
ბერა - ბაკიდან ვიწრო გასასვლელი, რომლიდანაც რიგ-რიგად გაატარებენ მოწველილ ცხვარს
ბერფუყი - ბებერი, ფუღუროიანი, დაფუტუროებული (ხე)
ბილდირგა - ხმლის ან მათრახის თასმა
ბინიში - მოსასხამი
ბისტი - ფულის ერთეული
ბიღი - გრძელი ულვაში
ბმო - დიდი მუწუკი
ბობღნი (ბობღანი) - ტყავგადაკრული საკრავი, დაფი, დაფდაფი
ბური - ბურუსი, ნისლი, ბუღი, ალმური
ბუხუა - ნედლი კუნძი

გ

გაზი - მარწუხი
გაიმქისაროს - მქისე გაიხადოს, გაიმწაროს, მოიშხამოს
განიგარი - განზე გაიყვანე
განწვალა - გათიშა, გამოყო
გასალამად - ღვარად (ლამი-ღვარი)
გარდაელანგე - ლანგად, ალესილად მოევლინე
გარიელი - ფრინველია
გასაკმარი- გასაცუდებელი, გასატრიზავებელი, სასაცილოდ ასაგდები
გასასტერები - გასაშტერებელი
გაუარმებ - გაუმწარებ, ჩაუშხამებ
გეთნებით - პირში მოგეფერებით, მოგიწონებთ
გოლი - ფიჭიდან გამოუწურავი თაფლი
გულყო - ყელზე გადასაცმელი მახე (საბა)
გურგული - გიზგიზი

დ

დაზი - დაიწიე, დაიზიდე
დარვიში - მწირი, მათხოვარი
დარაჯა - დარაჯები, ყარაული
დასამალმად - დასამალამოებლად
დაყათრული - შვიდ-შვიდადა, შვიდეულებად დაყოფილი, დაჯგუფებული, ძალიან დატვირთული
დელი - გიჟი, ფიცხი
დიბა - აბრეშუმი
დილმაჯი - თარჯიმანი
დორი - ზურგის მისაყუდებელი ბალიში (საბა)
დოსტაქანი - დიდი სასმისი
დოულ-ყავალი - დოლ-დაირა
დრამა - ვერცხლის წვრილი ფული; საწყაო
დრანჯობა - ურცხვი აშიყობა (საბა)
დუგუნი - საწათხე, წათხის (ბალღამის) სადინებლად ტანზე მოიკიდებენ
დუკა - თავადი

ე

ებრენიკი - ხორბლის ჯიში
ენასება - ცუდად ეჩვენება, არ მოეწონება
ენუკათ - ეგემათ, სიამოვნებით ეჭამათ
ერქვანი - სახვნელი იარაღი, გუთანი
ეტიკი - მეგზური, გზის მაჩვენებელი, ყოლაოზი
ეშყი- მომხიბლველობა, სიყვარული

ვ

ვანი - ბინა, სადგომი, სამყოფელი
ვარსამი - დალაქი
ვარჯი - ქოჩორი
ვარჯოვანი - ვარჯიანი, შტოებიანი, «ხენი რტოშვენიერნი, გინა ქოჩრიანი» (საბა)
ვახი - საკრავის სახელწოდება

ზ

ზავთი - რიხი-ბაქი
ზაკვა - ღალატი, პირფერობა
ზანგუბრელი - ზანგი
ზარბაბი - ოქრომკედით ნაქსოვი
ზარდახშა - კიდობანი, სკივრი
ზარი - ოქრო, ოქრომკედით ნაქსოვი
ზარიფი - კოხტა, ნატიფი
ზარქაში - ოქრომკედი, ოქროს ძაფი
ზვერი - ხარკი, ბაჟი
ზილი - წვრილი ხმა გალობაში
ზილფი - დალალი, თმა
ზირანდაზი - ძირსგასაშლელი ნოხი
ზნოვანი - ხელიანი, ხელის მიმცემი, ცუდი გემოს მიმცემი
ზოზღნა - გაუბედავად ლაპარაკი, თქმა რომ უძნელდება
ზუზვით - გამოზომვით, ძუნწად

თ

თათვალი - ინდური ფრინველი
თალარი - ფანჩატური
თაჯი - გვირგვინი
თბე - ცომი
თბილ-თაჯა - ერთგვარი ჯავახური პური
თოქმაჩი - მეთუნუქე
თუთი - თუთიყუში

ი

იარი - სატრფო, მეგობარი
ილაო - ავადმყოფობის სახელი, ნაწლავის გადანასკვა
ილინჭა - მახე; «ჩიტის მახე», «მახე გალიათა მსგავსი სირთათვის» (საბა)
ილმენით - შეიბრალეთ
ირისე - ცისარტყელა
ისხარი - ჩქარი წვიმა, თქეში

კ

კანანახი - გალობის დამწყები
კარაული - სახედარი, ვირი
კაუხი - ძველებური თავსაბური
კელია - სენაკი
კეფი - «წვრილთა ფურცელთა ეწოდების» (საბა)
კირმანეული - ფულის ერთეული
კოდვა - ჭრა, დაჭრა, ჭრილობის მიყენება
კონი - თევზსაჭერი
კოტვა - ბუზარანაკბენივით აქეთ-იქით სირბილი
კროჭი - კოლოფი
კუმკუმი - ვერცხლის მარალყელიანი ჭურჭელი

ლ

ლამბი - ქვაბის სახურავი
ლაყაფი - ლაყბობა
ლება - დალურჯება
ლია - ლამი, საფლობი
ლიზღობა - ხუმრობა
ლიქნობა - ფარისევლობა, პირფერობა
ლობდანი - ქამხა (ნაქსოვი)

მ

მაზა - სუფრის მშვენება, ტკბილეული
მანა - პალო, მომცრო მარგილი
მანგი - მარგალიტი
მანტორ - მენტორი, მასწავლებელი
მარდი - კაცი, ვაჟკაცი, კეთილშობილი
მარტვილი - ყრმა, ჭაბუკი
მარჩილი - ფულის ერთეული
მაყა - ლელოს ადგილის აღმნიშვნელი ბოძი
მაშალა - მაშალაჰ, ყოჩაღ
მაშია - ფეხსაცმელი
მაწაწური - ჭურის ამოსახოცელი (საბა)
მგრგენი - მჩხვლეტი, მტეხავი (ტკივილი)
მებოძირი - გზაჯვარედინი
მერწყული - წყლის მზიდავი
მეყვსეულად - უცბად, სწრაფად
მეჩიტი - მეცეთი, მიზგითი
მზგეფსი - დროის მონაკვეთი
მთხრებლი - ორმო
მიიხვნა - მიიღო, აიყვანა
მიმბაში - ათასისთავი
მიმიქვა - მიმიკრა, მიმიკონა
მისრი - ეგვიპტე
მისხი მისხისა - შორეული ნათესავი
მკალი - კალია
მკელობელი - კოჭლი
მოთხე - კოლოფი (სკივრი)
მომყმარი - მშიერი
მომშთვარი - დამხრჩვალი
მოსავი - მოიმედე
მოტევა - მიშვება
მოღორება - მოტყუება
მოუსართე - მოუმატე
მსხემი - მწირი, უცხო
მტილი - ბაღი, ბაღჩა
მურასი - თვლებით შემკული, მოოჭვილი
მუფარახი - გამამხიარულებელი, სევდის გამქარვებელი
მუქაფა - საპასუხო, სამაგიერო
მუშაითი - ჯამბაზი
მუშკ-ამბარი - სურნელოვანი ნივთიერება
მყვარი - ბაყაყი
მწიდნავი - (=მწიდვნელი) - მცენარის ტოტის გადამწვენელი და მიწაში ჩამფლველი იმ მიზნით, რომ ფესვები გაიკეტოს
მწიკვლი - უწმინდურება, ჭუჭყი, ჩირქი
მწკალტე - მწკლარტე, მწარე და მჟავე
მჭავლი - ჭევლი, წყლის ათინათი
მჭელი - პეშვი
მჯიღი - მუშტი, მუჭი

ნ

ნაბული - შიშით ხმაგაკმენდილი
ნათხზენი - ნაწნავი
ნამარდი - უღირსი, სულმდაბალი, არაკაცი
ნარდიონი - სურნელი ზეთი; სუმბული
ნარცეცხლა - ბალახია
ნასად - ულამაზოდ, ცუდად
ნაფირი - ჩასაბერი საკრავი
ნაღლი მანქანა - ამოძრავება, ადგილიდან დაძვრა
ნაყაში - სურათი, ნახატი
ნაჩინჩხლი - მუგუზლების ერთმანეთზე ხახუნით მიღებული ნაპერწკალი
ნუზლი - საგზალი, საზრდო
ნუჟრიანი - ნუჟრის მქონე, კორძიანი
ნურა - ბალანთ გასაცვივნი წამალი (საბა)
ნუქასი - ნაწიბური ქსოვილისა

ო

ოლე - ხე ან ტყე ველთა შუა
ორთუქი - ცხენის გავის საფარი
ორძალი - ორსიმიანი საკრავი
ოყარი - ბაყაყიჭამია (ფრინველი)

პ

პაშტა - ცოტა, მცირე (ასეთი მნიშვნელობა მიუღია ამ სიტყვას აღორძინების პერიოდში. შდრ. «რუსუდანიანი»; კლასიკურ ხანაში იგი ნიშნავდა «ბევრს, დიდს». შდრ. «ვისრამიანი»)
პინა - ხის ჯამი
პინჩი - ნესტო

რ

რად-რაბაგანი - ბურთაობის სახეობა
რაზა - საკეტი, კლიტე
რაზი - იდუმალი, ფარული
რამაზანი - მუსლიმანთა მარხვის თვე
რამლი - ქვიშაზე მარჩიელობა
რაყამი - წერილი (უფლებრივად უფრო მაღლა მდგომი პირისაგან), ბრძანება
რიკ-ფაინი - ბავშვთა თამაშობა ჯოხით, ჩილიკაობა, რიკ-ტაფელა

ს

საგათა - მკვდრული ძილი, ლეთარგია
საგალი - თევზთათვის სამსალა (საბა), თევზების საწამლავი მცენარე
საგდებელი - სასროლი თოკი, ქამანდი
სადრი - მაჰმადიანთ მსაჯული
სავანე - მოსასვენებელი, ბინა
სათი - გიშერი
სამსალა - საწამლავი
სანჯახი - ადმინისტრაციული ერთეული ოსმალეთში
სარასკარი - მთავარსარდალი, მხედართმთავარი
სარქარი - უფროსი, ზედამხედველი
სასალუქო - საკეკლუცო, საკოხტაო
სატარუღო - მოვაჭრეთა გადასახადი ქალაქის მოურავის სასარგებლოდ
საფხუწი - პირის მოსაკრავი
საღი - მწდე, მერიქიფე
სახმილი - საგზებელი, ღუმელი
სევანი - კარავი
სეფქა - ფრთემაღალი, გრძელი ისარი
სიყმილი - შიმშილი
სრა - სასახლე
სუზანი - გადასაფარი ქსოვილი
საქულბაქო - სადუქნე; ქულბაქის, დუქნის გამართვისათვის დაწესებული ბაჟი
საძელი - ჭურის სარცხელი (საბა)

ტ

ტარბი - ფრინველი
ტარუღი - ქალაქის უფროსი, მოსამართლე
ტოილო - ცხენის ფეხთ შესაბორკავი
ტოლომა - ქურქი
ტოპაზი - ძვირფასი ქვა, თეთრი იაგუნდი
ტოჩას სუდარი - ამწუთას, ახლავე, ბატონო
ტაჯგანალა - მათრახი

უ

უბადო - ცუდი, უხეირო
უგბილი - თავნება, უგნური
უზესთესობა - უკეთესობა, უპირატესობა
უპე - ჭიპი, მუცელი
ურვა - დარდი, წუხილი
უსხი - დასაკლავად გასუქებული საქონელი
უტევანი - სიგრძის საზომი ერთეული
უყე - საფლობი (ტალახი)

ფ

ფაზარი - ქვა, სამკურნალოდ სახმარი (საბა)
ფარაღათი - თავისუფალი, ლაღი
ფეშრი - დაჭიმვა
ფინდრიღავანი - ფრიდრიხსჰამი, ქალაქი ფინეთის ყურის ნაპირას. 1742 წელს, შვეციასთან ომის დროს, აიღო რუსის ჯარმა
ფირი - მოხუცი, ბერი
ფლური, ფრური - ფულის ერთეული
ფუნდუკი - სასტუმრო, ქარვასლა
ფუცა - დაიფიცა

ქ

ქაბა - მუსლიმანთა სალოცავი ქ. მექაში
ქათალ-მალაყი - ქნევა, ტრიალი
ქანდირ ბაზი - ჯამბაზი, მუშაითი
ქანი - მადანი, მაღარო
ქასრი - ქვის სალესი დანა
ქაშანი - შამბსა და თოვლზე გაქელილი გზა
ქაჩაჩი - გაუპობელი ჩლიქი
ქვრიმა - ფეტვი
ქიშა - საღვინე ჭურჭელი
ქიჩილოვია - ბურთაობის ხერხი
ქუფრი - სიბნელე

ღ

ღადო - ზღვის ღელვა, ტალღა
ღაფლად - შეცდენილად, მცდარად, უდარდელად
ღერღეტი - ბატი
ღრიანკალი - მორიელი
ღულამბარი - ზილფი, თმა

ყ

ყადავახით - ბრიყვულ მთქმელობით, უგზოდ
ყადაღა - აკრძალვა
ყადი - მუსლიმანთა მოსამართლე
ყალამქარი - ნახატებიანი ჩითი ან აბრეშუმი
ყალ-მაყალი - ჩხუბი, კამათი, ალიაქოთი
ყარყატი - ბაყაყიჭამია, ჭაობის ფრინველი
ყაფიჩი - მოხელე, მეკარე
ყაფრად - ამართულად
ყაწიმ-ძეწკვები - მხარზე ხმლის ჩამოსაკიდი
ყვანა - კუჭის აშლა, კოლიტი
ყია - საყლაპავი მილი, ყანყრატო
ყიამყრალი - ავსიტყვა
ყირმიზი - წითელი, ლალის ფერი
ყისტი - მიზეზი, შარი
ყოდალი - ისარი სამფრთოსანი
ყორუღი - ნაკრძალი
ყრიალი - ქორის ხმიანობა, ხმა. მწეროთ (=წეროების) ხმიანობა (საბა)
ყუთაზი - ცხენის სამკაული
ყუთნი - სტავრა-ატლასი
ყული - მონა, მსახური
ყურანი - მუჰამადის მოძღვრების შემცველი წიგნი
ყურუში - ფული ორაბაზიანი

შ

შაბარდუხი - შავი დიდი ქორი
შამდანი - სასანთლე
შანიშინი - საპატიო სტუმართა დასაჯდომი ადგილი
შაშარი - ნესტარი, ლანცეტი
შილინგი - სალუტი
შტაქუნი - შათქუნი, ლეიბი

ჩ

ჩალხი - ბორბალი, ჩარხი
ჩარდახი - აივანი
ჩაღანა - მუსიკალური ინსტრუმენტი
ჩირახოვანი - ჩირაღდანი, ილუმინაცია
ჩირთი - ნორჩიფოთოლი
ჩობანი - მწყემსი
ჩული - სახურავი, მოსასხამი

ც

ცთომილი - პლანეტა
ციბა - პატარა ძაღლი, გოშია
ციქვი - მოციქული, დესპანი
ცქაფობა - მოტყუება, სიმუხთლე

წ

წანწალა - საცალფეხო ხიდი
წინწილა - საკრავი
წუნწკლი - შხეფი, წვეთი
წყალჯავარი - სილამაზე, ეშხი

ჭ

ჭანგი - ბრჭყალი, კლანჭი
ჭაშა - შუბლს ზემოთ თავის ძვალი
ჭიღვი - ფრინველის წინა მხარი (საბა), მკლავის წინა ნაწილი
ჭოთი - თხელი ტილო

ხ

ხადუმი - მსახური, საჭურისი
ხაზინა - საგანძური, სალარო
ხათუნი - ქალბატონი, ბანოვანი
ხალიფა - უმაღლესი ტიტული აღმოსავლეთში; მეფე
ხამი - უხეში ქსოვილი
ხარა - ეკალი
ხარგა - კარავი, ქოხი
ხასი - აბრეშუმი
ხეიბარი - დასახიჩრებული კაცი
ხვანჯა - ხვანჯი, ხლართი, ხრიკი
ხვასტაგი- საქონელი, პირუტყვი
ხირაული - თხელი ფარდაგი
ხორომი - გროვა, თივის კონა
ხლათი - ხრიკი, ხვანჯი
ხუთო - ქვა გესლთ მკურნალი
ხულა - სახლი სავაჭროს სადები (საბა)
ხუნდი - მტრედის ბარტყი
ხურო - დურგალი

ჯ

ჯაბადარბაში - იარაღის საწყობის უფროსი
ჯადვარი - ბალახი
ჯალაბი - ოჯახი
ჯალინოზ - ექიმი გალენი
ჯანიშინი - ნაცვალი, მოადგილე
ჯაჯა - დამნაშავე კაცის ტანჯვა (საბა)
ჯერგა - ნადირთ მარეკი
ჯილაბდარი - მეუზანგე
ჯილღა - უღელბმული გუთანი
ჯიღა - თავსამკაული, სულტანი

ჰ

ჰინი - ჰინა, ინი, ნარინჯისფერი საღებავი თმაწვერისა და ფრჩხილებისა
ჰუბუტი - აქ: სამეფო ტახტი ძნელად შესანარჩუნებელი. ასტრ.: ვარსკვლავთ ადგილი                                                                                     მოგზაურობა ევროპაში

...ი-ზ მარიამობისთვეს წმიდას პაპასთან წავედით. მის პატარა სამწირველოში ხუცესმა წირა ჟამი. პაპა მარჯვენას მხარეს მოფარებით იჯდა. მე ვერ ვხედავდი. ჩემის მეტი ეკლესიაში არავინ იდგა. მისი ძმისწული უფროსი კარზე ეჩოქა. დიაღ, კაი ვაჟკაცი იყო. ამის მეტად არ მენახა. წირვას უკან მოვიდა. მიალერსა, უკაცრავად ვიყაო, ვერ გიახელო. დიდხან დაჯდა ჩემთან. ქვეით მომიჯდა. მერმე პაპამ დაგვიძახა. მივედით. კიბით ჩასავალი იყო. ხელი მომკიდა დიდხანს. მითხრა: გაირჯებიო, მაგრამ მიმზირეო. ეს საქმე წმიდა გრიგოლის დიოლოღის დაწესებული არისო. მასუკან სულ ყოვლის დღეს ასე უნდა იქნასო. საკრიპანტი კარდინალი მისდევდა, მერმე მისი ძმისწული კარდინალი, მერმე მე, მერმე მისი ძმისწული კარლო და მერმე მისი ძმა ალექსანდრე, მერმე დავით და მერმე პაპის მოსამსახურენი. ჩავედით ერთს მომცროს სახლში. პაპის წესია, ყოველ დღე თორმეტი გლახა იჯდა. იმ დღეს ცამეტი გლახა იჯდა. ვერ შევიტყევ როგორ მომხდარიყო. ტაბლა უცხო ყვავილებით შეემკოთ. თავს პაპა იდგა. არდაგი მოირტყა. იმისთან მე დამაყენა, მერმე საკრიპანტი კარდინალი. არდაგი ერტყა. მერმე პაპის ძმისწული კარდინალი, მერმე ალექსანდრე და ორი სხვა არდაგებითა. სხვათ მოატანინა საჭმელი. უწინ პაპას მოართვიან. პაპა ორს გლახას მიართმევდის. მერმე კარდინალებმა იმ სხვათ ჩაურიგიან. მერმე პაპამ ტაბლა აკურთხა. ყველამ დავიჩოქეთ. ჯვარი დაგვწერა. გლახებმა ჭამა დაუწყეს. ხუთი რიგი საჭმელი მოიტანეს. დიაღ, საბატიურად სჭამდენ გლახები. დიდი ხანი გამოვიდა. მერმე ხილი მოიტანეს. პურსაც პაპა უჭრიდა, ხორცსაცა იმ ზეითებსა. და ქვეითებსა სხვანი. და ღვინოსაც პაპა მიართმევდა. ის ზეით გლახა ყმაწვილი კაციც იყო და გვანდა საქციელიანი იყო. რამდენჯერ პაპა ღვინოს მიართმევდა, ადგის, თაყუანისცის, დაჯდის, დალიის და ჭიქა პაპას არ მისცის. მაგრამ არა ქნის, ააღებინის, ხელით გამოართვის. მერმე ბოლოს ჩაბძანდა და იქიდამ ღვინო ყველას ჩამოურიგა. მერმე ხილის ჭამის დრო რომ მოვიდა, ერთმა ხუცესმა პურები შემოიტანა, პაპას მოართვა, დაიჩოქა. პაპამ ლოცვა წაუკითხა, აიაზმა ასხურა. გლახები ააყენა ფეხზე და ის პური თითო თითოს ჩამოურიგეს, იმათ წინ დაიწყეს. მერმე ხილი ჭამეს. მასუკან შაქრის ქადა ჩამოურიგეს. ისიც წინ დაიწყეს. სხვა საჭმელები აიღეს. მერმე პაპამ ტაბლა აკურთხა. ხელი დაიბანა. არდაგი შემოიხსნეს. ისევ ბოლოს ჩაბძანდა. თვითო ნახევარი მარჩილი და თვითო ამინაშატი უბოძა, თავის ხელით ჩამოურიგა. მერმე გლახები ადგენ. ყველამ ფეხზე აკოცეს. წამოვიდნენ. მე ისევ თან წამიტანა. ჩემთვის უღირსი სიტყვა მიბძანა: რაც გინდა მთხოვეო. მადლი გარდავიხადე. ჩემი სათხოვარი ყველა უთხოვრად აღმისრულდა-მეთქი. მომეხვია. მაკოცა. ფეხს ვაკოცე. გზის საქმეები დაგვარიგა. გამომისტუმრა. მიბძანა: ასე მალე არ გაგიშვებდიო, მაგრამ ვახტანგ მეფის უკითხავად წამოსულხარო, რომ დამეჭირე, იმას გულს დააკლდებაო, და წადი, მისი საქმე მოიჭირვეო. ას სამოცი იქაური სკუთი ებოძა, სამასი მარჩილია, გზის ხარჯად. გამოის ერთის წმიდის მართას დედათ მონასტერი მაჩვენეს. მომცრო ეკკლესია იყო, მაგრამ უცხოდ შემკული იყო. სულ მოწერილი, მარმარილოთ იყო აშენებული. კედელი, სვეტი, თუ ხატის ყდები. უცხოთ გამიკვირდა. ენკრატისები გალობდენ, მაგრამ მათი გალობა საკვირველი რამ არის. ამავ საღამოს წავედით სულის წმიდის მონასტერში. პაპის სამადლოა. ერთის ეპისკოპოსის ხელთ არის. შიგა დგას. დიდის ფრენჭიფის შვილია მიმიძღვა, დამარონინა. უპატრონო ექვსასი სნეული იწვა კაცი. და იმ კაცების სახლი ზედ გზაზე იყო. ვინც ავი დედაკაცი დაორსულდება შვილს ვერ წაიხდენს. იქ გზაზე ერთი ჭახრაკია. იმაში რბილად აგია. შიგ ყმაწვილს შეაწვენენ. მოაბრუნებენ, ზარს დაჰკვრენ. ქალები წავლენ. ის ავადმყოფის მომვლელი წაიყვანს ამ ყმაწვილს. სხვა ჭახრაკია. იმაში ჩააწვენს. მოაბრუნებს. დედაკაცებში გაიყუანს, რომ დედაკაცი კაცს ვერ ნახავს სალაპარაკოდ და კაცი დედაკაცსა. იქ თორმეტი ძიძა იყო. ცამეტს ჩჩვილს ყმაწვილს ზრდიდენ. რომ ყმამაწვილი სამის ოთხის კვირისა შეიქნება, გარეთ მისცემენ სხვას ძიძასა. თვეში მარჩილი აქვსთ, და ოთხს წელიწადზე ამათვე მოაბარებს. თუ ქალია, ქალებში გაურევენ, და თუ ვაჟია, ზოგს გარეთ ოსტატს მიაბარებენ, ზოგს იქავ შემოიყუანენ, იქ ზრდიან. ჩემობას შვიდასი ქალი შინ იყო მონასტერში და ორმოცდა-ათი ვაჟი და ცამეტი ჩჩვილი. სამი იმ დღეს მოეყვანათ, მე რომ მიველ. და რვაასი ქალაქში ებარა. ეს სულ პაპის სასმელ-საჭმლითა და ტანსაცმითა, წამლითა, აქიმით, ჯარათი. იქ აკეთებდენ ქალები საქალოს ხელობასა და კაცები საკაცოსა. მათი მოძღვრები და გამდელები გაუყრელად იქ უდგას. წალკოტები, შადრევნები გარიგებული. თუ ქალი მონაზონად შედგა, თუ ქმარი შეირთო, მათ ას მარჩილს ზითვად მიცემენ. და ბუშს ბუშსა შერთვენ, მართალს მართალსა.

მოგზაურობა ევროპაში
(ლექსიკონით)
მალთას მისვლა
ოცდა ხუთი ღვინობისთვე. ოთხი ჟამი დარჩომილიყო, მალთას მივედით. მალთას ამბავი რომ დავსწერო, ძნელია, როგორც არის, მის დაწერა.

მალთა კუნძულია—მელიტონი, რომ წმიდა პავლე მოციქულს ხელზე გველმა უკბინა, მრავალი გველით და მას უკან კაცს ვეღარ უკბენს. მრავალი ხუთოც იპოება. მასუკან მთელი გველი, გაქვავებული გველის თვალი, ენაები, თავი გაქვავებული მრავალი. კურნებაც შეუძლია. მალთა სამოცი მილია სიმგრგვლე და შიგ სამოცი სოფელია. მალთას ქალაქი აღმოსავლეთის მხარეს არის, ზღვის პირს, უწინ ზეით ყოფილა. ხვანთქარი სამჯერ თითონ მიხდომია. ერთხელ კიდეც აუღია, მაგრამ გამოუქცევიათ. მიმშველე მრავალი მიშველებია. მასუკან ზღვის პირად აუშენებიათ. ზღვის პირს ერთი კლდეა ვაკე. უფლის ციხის მსგავსი, ადვილი საჭრელი. და ერთი ნავსაყუდელი ერთს მხარეს მოუვლის, მეორე - მეორეს მხარეს. და მერმე ოროლად გაიყოფა. ორივ ქალაქს უკან თავებს მოიკრებენ ახლო-ახლო და ორი სხვადასხვა მხარეს მიდგებიან. სულ კლდეა. ერთი კარი ზღვიდამ შევა. ერთი ხმელეთიდამ. ორივ კარები, კლდე გაუხვრეტიათ დიდს ადგილსა, და ისე შეისვლება. შესავალზე ორგანვე ხიდები დაუცთ. ქვეშეთ კლდე ჩაუჭრიათ. ხიდს როსცა უნდა აიღებენ, როცა უნდა გასდებენ. ჯაჭვებით არის გამართული. ხმელეთის გზისკენ, ხიდს იქით, ერთი კაი მინდორი აქვს. მინდორსა და ქალაქსა შუა ორს ალაგას კლდვ გაუჭრიათ. ორი ფილისკინა შემოუვლიათ, რომ მეტად ღრმა და განიერი. მინდორს უკან, ზღვის სრუტეებიც ახლო-ახლო მოვა. ერთი მაგარი ციხე შუა გაუბამთ და კარი გვირაბად ჩაუტანიათ. ეტლები შევა, გამოვა. იმის ქვეით გალავნები: ზოგი ციხის მსგავსად, ზოგი წალკოტები აუშენებიათ. და მაღალი გალავნები მოუსწორებიათ და ხეები დაურგავთ, რომ ფოლორცები ასე დაუქსაქსავთ, მშვიდობაში, თუარ იქაური კაცი, ვერას გაიგებს, ძნელად შევა, არამთუ მიმხდომმა კაცმა რა გააწყოს. ზღვის ორსავ ნავსაყუდელი პირზე სულ გარშემო სხვა სოფლები აუშენებიათ. ერთი ქალაქად გაუხდიათ. შიგ სრულ ახლო-ახლო ციხეები დიდრონი დაუტანებიათ. ოცდაცამეტი ციხეა. და ახლა ჩემობას იმ სოფლებს გარს სრულ გალავანს ავლებდენ, ციხედ ამაგრებდენ ხვანთქრის მოლოდინს ჰგონებდენ. ქალაქი არც დიდია, არც მომცრობა ეთქმის. მაგრამ აქ რაც შენობა დამიწერია, სრულობით გათლილი ქვაა. ქალაქი, გალავნები, ციხეები, გაღმა სოფლები, მისი გალავნები, თუ ფოლორცის ქვაფენილი, გაუთლელი ქვა არსად იპოება. ციხეებში, თუ გალავნებზე სულ ასე ზარბაზნები აწყვია, ორი კაცი შუა თუ გაუარს. წყალი შორიდამ აქვს მოტანილი. მაგრამ ასეთი ჭები მოურთავთ, ერთის წლის წყალი შეინახება და ამას გარდა რაც წვიმა მოვა სრულ ხეებში აქვს ადგილი შესანახავი. სიკილია ახლო აქვს. შუა სამოცი მილია ზღვა. ალიკორნა ექვსასი მილია. და მარჩილია ცხრაასი მილი. ჯენევიაც ახლო, ალიკორნიას ზეით. მალე მიეშველებიან.

კ~ვ ღვინობისთვეს მათს უფროსთან წაგვიყვანეს. გრან მაგისტროს ეძახიან, რომელ გამოითარგმანება: დიდი ოსტატი. ვინც მალთის ელად დადგება, დიდის თავადის შვილი უნდა იყოს, ან მეფისა, ან დუკასი, თვარა შვიდს თაობას აქათ, თუ მათს სახლში ან ვაჭრის ქალი, ან უგვაროს კაცისა შესულა, ვეღარ შეიქნება მალთისელად. ის დიდი ოსტატი - სპანელი ფრენჭიფე იყო, სამოცდა თხუთმეტის წლისა, მაგრამ სიბერე მეტად დასჩნეოდა. თავი, ხელი სულ ძალზე უკანკალებდა. მოგვიძღვნენ. მათი სახლები სულ თლილი იყო. მისი სასახლე ხომ უკეთესი იქნებოდა. მრავალი ჯარი იდგა. დაბლა გავლეთ და კიბეზე ავედით. რიგის რიგისად მალთისელნი გამოგვეგებნეს. გვისალმნენ რა მაღლა ავედით ერთს დიდს სახლში, აქათ და იქით, სრულ მალთისელნი იდგენ. შევლეთ - და სხვა სახლი უპატიოსნესი და უცხოს ფარდაგებითა. და უპატიოსნე მალთისელნი იდგენ წყობითა. შევლეთ სხვა სახლი. აგრევ მათი უკეთესი და მათგან უხუცესნი დგენ. და სხვა სახლში - მხცოვანი და ძველად მისულნი დგენ. და რომელი მიგვიძღოდა, ის მალთისელი ფრანცისი იყო. რასა წამს მივედით, მაშინვე მოვიდა და გვნახა. დიდს ოსტატს ჩამოღმა ის იყო. ისიც მეტად ბერი კაცი. ხელმოკიდებით იარებოდა. მიგვიძღვა დიდის ოსტატის კარზე. დიდი ოსტატი კარზე გამოგვეგება. შეგვიყვანა. დაჯდა. წინ დამისვა. სწორედ მომიკითხა, მიალერსა, ჩვენი ქვეყნის ამბავი მკითხა, ჩემის მგზავრობისა. და წამოვედით. სადაც ვიყავით, იქიდამ აგვყარეს. კაფუჩინის მონასტერში დაგვაყენეს.

კ~ზ ღვინობისთვეს მოვიდნენ რიგისრიგით მალთისელნი დიდებულნი და გვნახეს.

ი~ე ღვინობისთვეს ერთი მალთისის ხომალდი და ერთი არაბის ხომალდი ღამით შეყრილიყვნენ. არაბის ხომალდში ხუთასი კაცი მჯდარიყო და სამოცი ზარბაზანი. მალთისისაში ცოტანი. არაბისას ეკითხა: ვინ ხართო? მალთისელებს ეთქვათ: ჯენეველნი ვართო. ამათ ეკითხათ. იმათ სიცოტავით აეგდოთ: ჩვენ ზღვისანი ვართო. იმ ღამეს ვერა გაეგნოთ. რა გათენდა, ეცნათ ერთმანეთი. დაეშინათ. ის არაბის ნავი მთლივ დანთქმულიყო. ზარბაზნები წყობით ეკრათ. და ამათში ორი საპატიო კაცი მალთისელი და ხუთი დაბალი კაცი მომკვდარიყო. იმ ხომალდისა ხუთასისაგან შვიდი კაცი მორჩომილიყო. ცურვით მოეწიათ, თოკებით ამოეყვანათ. ოთხი ქრისტიანი ტყვე რომ მათ დაეტევებინა და სამი არაბი. მათი ახალხანის ომები მრავალი მიამბეს, მაგრამ ერთი ოთხის წლისა მიამბეს. ასევ ორის ხომალდის შეყრა: ერთი მალთისელისა და ერთი ჯაზაირეთისა. მაშინც მალთისელებს ასევ გამარჯვებოდა და მათი რეიზი მცურავი დაეჭირათ. იმ რეიზს ერქვა: მარტო მე ამ ხომალდითაო შვიდასი ქრისტიანის ხომალდი წამიხდენიაო. ეს ამისთვის დავწერე, რომ ამ დიდს საქრისტიანოსაც ასეთი მტერები ჰყვანან. მაგრამ მალთისელები დიაღ კაცნი არიან. ქრისტიანთ მტერთ ასე უზმენ. ღმერთმან იმდენი დღეგრძელება და ცხოვნება მოგცეთ, რამდენი ასი ათასი ტყვე, ან იმ ქალაქში, ან კუნძულში და ან ნავებში ჰყვანდესთ. ქართველნიც ვნახე. ზოგი აფხაზი, ზოგი იმერელი, გურული, მეგრელი, რომ თათრისათვის წაერთმიათ. ენა ისევ კარგი იცოდნენ. აფხაზმა რატომ იცოდა, ის გამიკვირდა, ქართული.

კ~ჱ ღვინობისთვეს ლიმენას გაღმა გაველ პაპის ჯანიშინის სანახავად. გაღმა ციხეები რომ იყო, მალთისის ქალაქს პირდაპირ, უბრძოლველს სოფელს ეძახიან ამისათვის, რომ ხვანთქარი რომ მოსულა, მაშინ ეს ქალაქი მაღლა სახლებულა. ყველა აუღიათ და ის ციხე ვერ აუღიათ. ახლა ეს ქალაქიც დაბლა ჩამოსახლებულა, უმაგრესსა და მის პირდაპირ ადგილსა. და ის ციხეებიც უფრო გაუმაგრებიათ და დიდი ქალაქი შექმნილა, იმ მხრის ნავსაყუდელი ექვს შტოდ განიყოფა, გრძლად, რომ უფროსი ლიმენი არც კი მინახავს, სივიწროეს გარდა, რომ თოფი ყველგან გაუწევს. და გაღმა ერთი შენობა შექნილა, რომ სამს ლიმენას სულ გარ შენობა შემორტყმია. დიდრონი ციხეები და ქალაქი სრულ თლილი ქვა. გალავნები, წალკოტის კედლები, - სრულ თლილი ქვაა. მე ასე მგონია, ეს თლილი ქვებით შენობა გაძრახ ექნათ. კლდეს სჭრიან. რაც დაღრმავდება, გარდასავარდნელი შეიქნება და მოჭრილით კვდლებზე აგებდენ. ორ რიგად მაგრდება. მაგრამ ქალაქს გარეთ მინდორი და კარი რომ დავსწერე და გზები დაქსაქსული. იქიც სამს ადგილს ისევ თვითო კარი გაუხვრეტიათ კლდეში, რომ ეტლები შევა-გამოვა, და ზედ ზარბაზნები მოურთავთ. და სრულ ის კუნძული საცნაური, თუ რაც კედლებით დაუქსაქსავთ, რომ კაცს გაუკვირდება.

~ლ ღვინობისთვეს ერთმა მალთისელმა უფროსმა კაცმა გვიწვია სადილად. ფრანცისი იყო. ქალაქს გარეთ ერთი მომცრო ნარინჯის წალკოტი ჰქონდა. კაი სასახლე ზღვაზე წაკიდებული. და კარგა დაგვხდა. მერმე წაგვიყვანეს სადაც წამალს ნაყვენ. დიდი სახლი იყო, სად გვარჯილას ადუღებდენ, სად გოგირდსა და გვარჯილას ნაყდენ. დიდი ორი გელაზი იყო. თორმეტი როდინი იყო სინისა და როდინის სანაყელი იყო ხისა. ერთის ჯორით ჭახრაკს აბრუნებდენ. თორმეტს ადგილს წამალი ინაყებოდა. ერთს დღეს ხუთი ყანთარი დაინაყებოდა. თვითო ყანთარი ოცდა ათი სტამბოლის ბათმანი იქნებოდა. თვითო ბათმანი ორმოცდა რვა თუხტი რომ ხუთი ცხენის საპალნე უფრო მოვა. ერთს სხვას ახალს აკეთებდენ: როდინს ხისასა და როდინის ქვას სინისასა. ასე თქვეს: ეს ორს იმდენს დანაყსო. და ჩემობას მზა არ იყო. კარგა გვიალერსა.

ლ~ა ღვინობისთვე დიდმა ოსტატმა გვაწვია. თვითონ თავს იჯდა. ერთი მე და სამი უფროსი მალთისელი. ერთი ის გუშინდელი მასპინძელი იყო. დაგვსხა. ჩვენ ოთხნი მოქვემოთ გაღმა-გამოღმა ვისხედით. სხვა ვერავინ დაჯდა. მოსამსახურედ სრულ დიდრონი მალთისელნი იმსახურებოდენ. ზოგნი ისე გარ თავს გვადგნენ. მისი ფიალა და ნალბაქი მისი დანა-კოვზები ოქროსი იყო. სხვა სრულ ყველა ვეცხლისა. და უცხოს ფარდაგებით მოფარდაგული სახლები. და სხვა ხარჯი და ულუფა არა დაუხარჯავს რა. სადილს უკან სხვა მალთისელი იყო. ისიც ფრანცისი. იმას უდარბაზე. დია კაი მორთული სახლ-კარი ჰქონდა, ზღვაზე წაკიდებული. მრავალი რამ კაი ვნახეთ მის სახლებში. მაგრამ გრძელი ამბავი თავის საწყენია. ერთი საკრავი ვნახე მის სახლში. ზღვის საკრავს ეძახდენ. სამკუთხი ჩანა ჰქონდა ექვს მტკაველამდი ჩანის სიგრძე. თავი წვრილად წამოსული. ხელიც გრძელი ჰქონდა. ხუთ ძლის სისხო. ჩანა და ხელით მაღალს კაცს უმაღლე იყო. ერთი ალყა ება ლერწამის კალმის სისხო და ჭიანურსავით ძუით უკრავდა. ტარის კერძო მარტო ცერს ხმარობდა ზედ ალყაზე რვას ადგილს ქაღალდის ნიშანი ეკრა, ფარდის მაგიერ. მართალს მოგახსენებ, არც უცხოობით, არც სიტკბოთი და არც სიმაღლე-სიმდაბლით უკეთესი საკრავი არ მინახავს. სხვა საკრავებიც იყო: წინწილი, ჭიანური. მაგრამ ერთის ალყით, ერთის თითით კრული. დიაღ მეუცხოვა და ყველასაც სჯობდა. არ ვიცი, ეგები უცხოობამ მაჩვენა ისე ტკბილად და არ იყო. მაგრამ მე ხომ ასე მგონია. მალთისელების უფროსი გრან მაგისტრო, რომელი დიდს ოსტატად გამოითარგმნება, ყველაზე უფროსობს. და იმას გარდა შვიდი თავი კაცნი არიან: სამი ფრანცისი, ერთი იტალიელი, ერთი ნემსა და ორი სპანისა. იმ შვიდთა თვითოს სამსამი შედეგი ჰყავს, რომ ოცდა ერთი იქნება. ამ ოცდა ერთს კაცს გულზე დიდრონი ჯვარები აკერია როგორც უფროსსა. და თავნი ესენი არიან, ამათგან გამოირჩევა დიდი ოსტატი, რომ მოკვდება, შვიდში, რომელიც სჯობს, ეს ოცდა ერთი კაცი გამოირჩევს: რომელსაც თერთმეტი თანმოხმე ჰყავს ის დაჯდება. ნაკლებით არ იქნება. ამ ოცდა ერთს თავს კაცს ზოგს ასი ახლავს მალთისელი, სულ დიდებულთ შვილი, ზოგს ორმოცი, ზოგს ათი, ზოგს ორასიც. ნამეტნავი კაცის გუნებაზე და სიკეთეზე ჰკიდია. ჩემობას თქვეს ახლა სამი ათასი იქნებიანო და ხან მოემატებაო და ხან დააკლდებაო.

ორს გიორგობისთვეს წამიყვანეს, იმათი ქსენონი მაჩვენეს. ერთს უფროსს მალთისელს ებარა. სამასი სნეული იწვა. ამ სნეულებს სხვა მოსამსახურე ვერ მსახურებს. შვიდს დღეს ეს შვიდი თავი მალთისელნი, თავისის უმცროსის თავადის შვილებით, ემსახურებიან, მაგრამ, დიაღ, სუფთად და პატიოსნად. მეც მამსახურეს. მათში გამირიეს. მაგრამ სამსახურებელი და ჭურჭელი სულ: ქვაბი, სინი, თეფში, ჯამი, სნეულის შარდის გასასვლელი ამდენის კაცისა სრულ ვეცხლი იყო. ზოგმა უფროსმა კაცებმა გვაწვიეს. მრავალი სიმდიდრე ვნახე. მათს სახლში ვინც მათი მოკვდება, ოთხი წილი საქონელი იოვანე ნათლისმცემლისა არის და ერთი წილი თუ უნდა ნათესავს მისცემს, თუ უნდა სხვას საქმეზე დახარჯავს. ვინც ამათში მრავალს ომსა და საჯილდოოს იქს, დიდი ოსტატი სოფელს მისცემს. ასე თქვეს: ორი წლის მოსავალს თავისთვის დაიჭერსო. ჩემობას თორმეტი ათასი თათრის ტყვე-თქვეს, რომ იყო. ან სნეულ

აღებულია: http://a